Kalite Kontrol Araçları Nelerdir? Kullanım Prensipleri

Kalite, günümüzün müşteri odaklı ekonomisinde herhangi bir işletmenin büyümesi ve sürdürülebilirliği için çok önemli bir unsurdur. İşletmeler, müşteri mutluluğunu sağlamak için mükemmel müşteri deneyimini sunmanın ötesine geçmek için çalışmalar yaparlar. Sonuç olarak, müşteri deneyimi üzerinde en büyük etkiye sahip olan etkin kalite yönetimi, her işletmenin en önemli yönlerinden biridir. İşte tam bu noktada Kaoru Ishikawa tarafından tanıtılan, 7QC araçları olarak da bilinen yedi temel kalite kontrol aracı, kalite yönetimi ve kalite güvence sürecinde çok önemli rol oynar. Bu yazımızda yedi kalite kontrol araçları nelerdir, nasıl ve ne zaman kullanmaları gerektiği gibi bir takım soruları cevaplayacağız. Yazımızın içeriğine geçmeden önce kalite yönetimi alanında yenilikçi çalışmalara imza atan Japon Profesör Kaoru Ishikawa’nın şu sözüyle başlamak istiyorum. 

“İşletmedeki kaliteyle ilgili tüm sorunların yüzde 95’i yedi temel nicel araçla çözülebilir.”

Kaoru Ishikawa

Yedi Temel Kalite Kontrol Aracı Nedir?

7 kalite kontrol araçları, bir dizi grafiksel veri gösterimi ve problem çözme teknikleridir. Bu yedi temel kalite aracı, Altı Sigma, toplam kalite yönetimi (TKY) vb. dahil olmak üzere herhangi bir süreç iyileştirme metodolojisinin ayrılmaz bir parçasıdır. Kaliteyle ilgili çeşitli sorunların giderilmesine yardımcı olurlar. Bunu yaparak, herhangi bir işletme daha iyi bir stratejik kalite yönetim planı oluşturabilir ve müşteri deneyimini geliştirebilir. Bu yazımızda aşağıda yer alan yedi temel kalite kontrol araçlarıni tek tek inceleyeceğiz.

1. Histogram
2. Balık kılçığı diyagramı
3. Kontrol Çizelgesi
4. Akış Şeması
5. Pareto Grafiği (80-20 Kuralı)
6. Dağılım Diyagramı
7. Kontrol Diyagramı

1. Histogram

Histogram, Dr. Ishikawa tarafından tanıtılan ilk araçtır. Histogram, bir numunenin farklı grupları arasında verilerin frekans dağılımını net bir şekilde temsil etmeye ve süreçlerinizdeki iyileştirme alanlarını hızlı ve kolay bir şekilde belirlenmesine olanak tanır. Histogram içindeki her sütun bir grubu temsil ederken, sütunun yüksekliği o grup içindeki verilerin sıklığını(frekansını) temsil eder.

İlginizi Çekebilir! Malzemelerin Mekanik Özellikleri Nelerdir?

1.1. Hangi Durumlarda Histograma İhtiyaç Duyulur?

Histogramda:

• Veriler sayısal olduğunda,
• Özellikle bir işlemin çıktısının verilerinin dağılımını şeklini görmek isteniyorsa,
• Bir sürecin müşterinin gereksinimlerini karşılayıp karşılamayacağını analiz edilecekse,
• Verilerin dağılımını hızlı ve kolay bir şekilde başkalarına iletmek istendiğinde

7 kalite kontrol aracından biri olan histogram kullanılmalıdır.

2. Balık Kılçığı veya Ishikawa Diyagramı

Kaoru Ishikawa tarafından tanıtılan Balık kılçığı diyagramı, belirli bir problem veya kusurun potansiyel nedenlerinin görsel temsilidir. Kullanıcıların genellikle çözülmesi gereken problemlerin etkilerine yol açan çeşitli faktörleri (veya nedenleri) belirlemelerine yardımcı olur. Araç, yaratıcısı Kaoru Ishikawa adına göre Ishikawa diyagramı olarak da ünlüdür. Bu kalite kontrol aracında ana problem diyagramın sağ tarafında tanımlanır. Sol tarafta ise ana probleme neden olan ayrı kök nedenler ve alt nedenler bulunur. Bu aracın kullanılması ile ana probleme sebep olan birçok faktör daraltılır ve asıl kök nedenin bulunmasını sağlanır. Böylece kök nedene müdahale edilir ve ana problemin çözülmesine olanak sağlar.

Kılçık diyagramlarındaki nedenler ve alt nedenler; tipik olarak ölçümler, malzemeler, personel, çevre, yöntemler ve makineler dahil olmak üzere altı ana gruba ayrılır. Bu kategoriler, çizelgelerinizi düzenli tutarken sorunların olası nedenlerini belirlemenize yardımcı olur. 7 kalite kontrol aracından biri olan balık kılçığı diyagramı teknik anlamda kalite kusurlarını önlemek için yaygın olarak uygulanmaktadır.

Diyagramın kendisi, ana problemin veya kusurun balığın başı olarak temsil edildiği ve kemiklerin tanımlanmış ana kök nedenleri temsil ettiği bir balık kılçığı şeklini alır. Alt nedenler balığın kaburgaları olarak gösterilmiştir.

Kalite kontrol aracı, temel nedenlerin analiz ekipleri tarafından belirlendiği beyin fırtınası oturumlarının çıktılarını görsel olarak temsil etmek için idealdir. Tüm temel nedenler ve bunların nedensel faktörleri kolayca temsil edilir ve bir bakışta kullanılabilir.

İlginizi Çekebilir! Dikey Tarım ile Sürdürülebilir ve Yenilikçi Bir Tarım Mümkün

3. Kontrol Çizilgesi (en:Check sheet)

Kontrol çizelgesi, çok çeşitli amaçlar için uyarlanabilen ve yedi temel kalite kontrol aracından biri olarak kabul edilen veri toplama aracıdır. Kontrol çizelgesi, genellikle bir ürün veya hizmette oluşan sorunların nerede ve ne sıklıkta ortaya çıktığını belirlenmesinde önemli rol oynar. Başka bir deyişle, verilerin üretildiği yerde gerçek zamanlı olarak sistematik olarak toplanması ve düzenlenmesi için kullanılan bir araçtır.

Kontrol çizelgesinde toplanan veriler, nitel veya nicel olabilir. Veriler nicel ise, genellikle çetele tablosu olarak adlandırılır. Toplanan veriler; histogram, çubuk grafik ve Pareto grafiği gibi diğer kalite kontrol araçları için girdi olarak kullanılabilir.

3.1. Kontrol Çizelgesi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Kontrol çizilgesi, iş süreci iyileştirmeleri için birçok sektörde oldukça kanıtlanmış bir yöntemdir. Peki kontrol çizelgesi ne zaman kullanılmalıdır?

• Veriler aynı kişi tarafından veya aynı yerde tekrar tekrar gözlemlenip toplanabiliyorsa,
• Kusurun yeri, kusurun nedenleri veya benzer sorunların sıklığı (frekansı) veya modeli hakkında veri toplarken,
• Kaliteyi sağlamak için ürün ve süreçle ilgili parametreler hakkında veri toplarken,

kontrol çizelgesinin kullanılması sürecin iyileştirilmesine katkı sağlar.

İlginizi Çekebilir! Alüminyum Özellikleri, Üretimi Ve Kullanım Alanları

4. Akış Şeması

Akış Şeması, yedi temel kalite kontrol aracından biridir ve birçok farklı amaç için kullanılabilir. Akış Şeması; bir süreçteki, olaydaki, iş akışındaki, sistemdeki vb. adımların sırasını görselleştirmek için kullanılır. Bir akış şeması, süreci bir bütün olarak göstermenin yanı sıra, adımlar ve süreç sınırları (başlangıç ve bitiş) arasındaki ilişkiyi de vurgular.

Akış Şemasının birincil amaçlarından biri, kök neden analizini kolaylaştırmak ve karmaşık süreçler için ortak bir referans noktası sağlamaktır. Akış Şemasının diğer bir amacı, mevcut bir süreci özetlemek ve sürecin yapısı veya akışıyla ilgili olarak olası iyileştirme fırsatlarını vurgulamaktır.

4.1. Kalite Kontrol Aracı Olan Akış Şeması Nasıl Kullanılır?

Herhangi bir akış şemasında, bir süreci veya olay akışını özetlemek için standartlaştırılmış sembollerin kullanımı, akış şemasını herkesin kolayca kavrayabileceği bir formatta dönüştürür.

Akış şemasında kullanılan en temel 3 sembol aşağıdaki gibidir:

• Oval şekiller (iş akışı başlangıç veya bitiş noktalarını belirtir)
• Dikdörtgen şekiller (bireysel adımları belirtir)
• Elmas şekiller (karar noktalarını gösterir)

Adım #1: Akış şemanızın amacını belirleyin ardından iş akışınız veya süreç için gerekli olan adımları listeleyin.

Adım #2: İşleminizin veya iş akışınızın başlangıç konumunu temsil etmek için adımı tanımlayan kısa metin içeren oval şekil kullanın. Ardından, birinci adımda oluşturduğunuz listeyle ovalinizden başlayın ve tek tek adımları veya görevleri uygun sırayla bağlamak için oklu çizgiler kullanın. Bu adımlar, içinde kısa metin tabanlı açıklamalar bulunan dikdörtgenlerle temsil edilmelidir.

Adım #3: Sürecinizde kararların nerelerde gerekli olacağını belirtmek için elmas şekiller ve her bir elması kararlarınızdan kaynaklanan yeni veya tekrarlanan adımlara bağlamak için oklu çizgiler kullanın.

Adım #4: İşleminizin veya iş akışınızın sonunu temsil etmek için kısa metin tabanlı açıklamalar bulunan bir oval şekil kullanın.

Yoksa Bu Yazımızı Okumadınız Mı? Kuantum Fiziği Nedir? Kuantum Mekaniğine Giriş

5. Pareto Grafiği (80-20 kuralı)

Pareto analizi, İtalyan ekonomist Vilfredo Pareto tarafından 1896 tarihli “Cours d’économie politique” adlı kitabında ortaya atılan ve “80/20 Kuralı” olarak da bilinen Pareto İlkesini kullanır. Pareto İlkesi, bir projenin faydasının yüzde 80’inin işin yüzde 20’sinden geldiğini belirtir. Pareto Analizi, en büyük getiriye sahip olacak sorunlu alanları veya görevleri tanımlar. Rekabet halindeki sorunları değerlendirmek ve bunları düzeltmenin etkisini ölçmek için basit bir karar verme tekniğidir. Bu teknik, en fazla faydayı sağlayacak çözümlere odaklanmanızı sağlar. Aracın aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli avantajları vardır:

• Sorunları ve görevleri belirleme ve önceliklendirme.
• İnsanların iş yüklerini daha etkili bir şekilde düzenlemelerine yardımcı olmak.
• Verimliliği artırmak.
• Karlılığın iyileştirilmesi.

5.1. Pareto Grafiği Kullanımı

Şimdi, bir Pareto Analizinin nasıl gerçekleştirileceğine bir göz atacağız:

Adım #1: Nedenleri tanımlayın: İlk olarak, grafikte temsil etmek istediğiniz nedensel faktörleri ana hatlarıyla belirtin.

Adım #2: Sıklık Tablosu Oluşturun: Zamanın farklı noktalarında farklı değişkenlerin oluşumunu hesaba katmak için bir sıklık tablosu oluşturun. Sıklık tablonuz kümülatif bir sıklık sütununa sahip olabilir.

Adım #3: Sayıları Yüzdelere Dönüştürün: Değişkenleri yüzdelere dönüştürün. Bunun nedeni, yüzdelerin sezgisel olarak anlaşılmasının normal sayılardan daha kolay olmasıdır.

Adım #4: Tüm Sayıları Azalan Sırada Düzenleyin: Değişkenleri azalan düzende düzenleyin; yani en yüksek değişkenden en düşüğe.

Adım #5: Çizgi Grafiği ve Çubuk Grafiği Çizin: Kümülatif yüzdelerin bir çizgi grafiğini çizin. Çizgi grafiğindeki ilk nokta, ilk çubuğun üst kısmı ile aynı hizada olmalıdır.

6. Dağılım Diyagramı

Dağılım diyagramı aynı zamanda dağılım grafiği, XY grafiği ve korelasyon grafiği olarak da adlandırılır. Dağılım diyagramı, bir veri kümesinin iki boyutlu grafik gösterimidir. Dağılım diyagramı grafikleri, sayısal verileri aralarında bir ilişki aramak için her eksende bir değişkenle eşleştirir. Değişkenler arasında korelasyon varsa, noktalar çizgi veya eğri boyunca düşecektir. Korelasyon ne kadar iyi olursa, noktalar çizgiyi o kadar sıkı saracaktır.

Dağılım diyagramı, veri noktalarının pozitif korelasyonlu, negatif korelasyonlu olup olmadığını veya iki değişken arasında herhangi bir korelasyon olup olmadığını gözlemlemesi kolay bir şekilde görselleştirecektir. Dağılım diyagramı, kök neden analizinde kullanılan yedi temel kalite kontrol aracından biridir.

Bu Yazımızı Okudunuz Mu? Isı Transferi Nedir? Etrafımızdaki Enerji Etkileşimleri

7. Kontrol Diagramı

Kontrol diyagramı bir süreçteki değişimi inceleyerek normal olmayan değişiklikleri belirlemeye ve önlemeye yarayan yedi kalite kontrol araçlarından biridir. Kontrol diyagramı, sürecin zaman içinde nasıl değiştiğini incelemek için kullanılır. Kaliteyi izlemek ve iyileştirmek için istatistiksel bir araçtır. Bir sorunun kök neden analizinden sonra bazı çözümler sağlanır. Bu nedenle, çözümün sonuçlarının kontrol limitinde olup olmadığını kontrol etmek için kontrol grafikleri kullanılır.

Şekildeki kontrol diyagramında ölçülen kalite karakteristiğinin farklı örnek hacimlerindeki değişimi görülmektedir. Alt sınır 9,256 üst sınır 10,860 ve orta değer 10,058’dir. Ölçülen kalite karakteristiği değerleri bu alt ve üst limit arasında değişmektedir.

Bir yazımızın daha sonuna gelmiş bulunmaktayız. Bu yazıda Kalite kontrol araçlarını , 7 kalite kontrol aracı prensiplerini, kalite geliştirme ve iyileştirme adımlarını öğrendik. Umarım bu yazımız sizlere faydalı olmuştur. LEVTEMS sitemizin gelecek yazılarını kaçırmamak için bizi takipte kalın. Sağlıklı günler.

Sosyal Medya Hesaplarımız

• Linkedln
• Twitter
• Instagram
• Pinterest
• Youtube

Kaynakça

 https://asq.org/quality-resources/histogram

 https://tr.wikipedia.org/wiki/Yedi_kalite_arac%C4%B1

https://kanbanize.com/lean-management/lean-manufacturing/root-cause-analysis/fishbone-diagram

https://www.formpl.us/blog/pareto-chart