İnsan vücudunun yapı ve fonksiyonları birbiriyle son derece ilişkilidir. İnsan vücudu, yapısal ve fonksiyonel olarak farklı karmaşıklık düzeylerinde organize olmuştur. Bizler de bugün kas-iskelet sisteminin yapısı ve fonksiyonları hakkında bilgi verip incelemeler yapacağız. İlk olarak kas- iskelet sistemi vücudumuzun hareket etmesinden sorumlu, vücudumuza şekil ve destek vererek dik durmamızı sağlayan, iç organlarımızı dış etkilerden koruyan sistemdir. Kas iskelet sistemi; kemik, kas, kıkırdak, tendon, bağlar, eklem ve organları birbirine bağlayan diğer bağ dokulardan oluşur.
Yazımızda Neler Var?
İskelet Sistemi: Kemikler
Kemiklerin eklemler aracılığıyla bir araya gelmesi sonucu iskelet oluşur. İskelet sisteminin birçok önemli fonksiyonu vardır: Vücuda şekil verir, destek ve koruma sağlar, hareket yeteneği kazandırır, kan üretir, mineral depolar. Bu sistem organlar için koruyucu bir yapı görevi üstlenir.Örneğin beynin kafatası tarafından ve akciğerlerin göğüs kafesi tarafından korunması.
Biliyor Muydunuz? Yeni doğan bir bebeğin iskeletinde ortalama 270 kemik bulunur ancak yetişkin iskeletinde bu sayı ortalama 206 olarak belirlenmiştir. Çünkü birçok kemik doğum ve büyüme sürecinde birleşir
Kemikler altı kategoride sınıflandırılır:
İlginizi Çekebilir! Metalik Biyomalzeme: Platin Ve İmplant Nedir? Kullanım Alanları
1. Uzun Kemikler( Ossa Longum)
Uzun kemiklerde kemiğin uzunluğu, kemiğin genişliğinden daha fazladır. Bu tip kemikler genellikle iskeletin üst yan ve alt yan bölgelerinde bulunurlar: Kol, uyluk, bacak ve parmak kemikleri.
2. Yassı Kemikler(Ossa Plana)
Yassı kemikler levha şeklinde geniş yüzeyli, ince, kavisli ve yassı kemiklerdir. Baş ve gövde iskeletinde bulunurlar: Kafatası kubbesi kemikleri, alın kemiği, şakak kemiği, duvar kemiği, kaburgalar, kürek kemiği, göğüs kemiği, kalça kemikleri.
3. Havalı Kemikler(Ossa Pneumaticum)
İçinde hava dolu boşluklar olan kemiklerdir. Baş iskeletinde bulunurlar: Alın kemiği, temel kemik, kalbur kemik, üst çene kemiği, şakak kemiği
4. Düzensiz Kemikler(Ossa Irregulare)
Düzensiz kemikler belirli bir şekle uymayan kemiklerdir. Baskılara karşı oldukça dirençlidirler. Omur, temel kemik, kalbur kemik, alt ve üst çene kemikleri, elmacık kemikleri düzensiz kemiklerdir.
5. Kısa Kemikler( Ossa Brevia)
Kısa kemiklerin kemik uzunluğu ve genişliği neredeyse birbirine eşittir. El bileği ve ayak bileği kemikleri kısa kemiklerdir.
6. Susamsı Kemikler( Ossa Sesamodiea)
Susamsı kemik eklemlerin yakınında bulunan, genellikle tendonların içine gömülü küçük kemiklerdir. El bileği kemiği olan nohut kemik ve diz kapağı kemiği susamsı kemiktir.
Biliyor Muydunuz? Uzun kemiklerde iki farklı kemik iliği bulunur: Sarı ve kırmızı kemik iliği. Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır. Zamanla sarı ilik oranı artar. Ciddi kan kaybı durumlarında ise vücut sarı iliği kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.
İskelet Kası
Vücut ağırlığımızın %40’ını iskelet kası oluşturur. Kasların üç çeşidi vardır: Düz, iskelet ve kalp kası. Düz kaslar bilinçli olarak kontrol edilmezler. İçi boş organların lümenlerinin içindeki maddelerin akışını kontrol ederler. İskelet kası, vücudu hareken ettirebilen tek kas türüdür. Kalp kası kalpte bulunur, kas-iskelet sisteminin bir parçası değildir. Sadece kan dolaşımından sorumludur. Bilinçli kontrol edilmezler. İskelet ve kalp kası, hücrelerindeki bileşenlerden dolayı mikroskop altında görülebilen şeritlere sahiptir.
Bu Yazımızı Okumalısınız! Güneş Paneli Nasıl Çalışır? Güneş Paneli Evin Tüm Elektrik İhtiyacını Karşılayıp, Bize Para Kazandırabilir Mi?
Kas Kasılması – İskelet Sistemi
Kas kasıldığında bir dizi reaksiyon oluşur. İlk olarak motor nöronlar tarafından kas kasılması uyarılır. Motor nöronun depolarizasyonu, nörotransmitterlerin salınmasına neden olur. Bu nörotransmitterler, sinaps boyunca yayılır ve kas lifi hücre zarındaki spesifik reseptör bölgelerine bağlanır. Yeterli sayıdaki reseptör uyarıldığında aksiyon potansiyeli oluşur ve sarkomanın geçirgenliği değiştirilir. Hücre içine kalsiyum saçılmasını sağlar. Kalsiyum etkisi sonucu aktinin miyozine bağlanma yeri açılır. Aktin flamentler miyozin flamentler üzerinde kayar ve kas lifi kasılır. Kasılmış kasın gevşemesi için impuls iletimi kesilir ve kalsiyum iyonları sarkoplazmik retikuluma geri depolanır.
Biliyor Muydunuz? ATP eksikliğinde miyozin-aktin ayrılması olmaz ve kas kasılı kalır. Bu durum “ ölüm sertliğine” yol açar.
Kıkırdak – İskelet Sistemi
Kıkırdak, eklem yapan iki kemik arasında bulunur. Eklem hareketleri sırasında sürtünme ve yüksek hızı azaltarak kemiğin zarar görmesini engeller, eklem stabilitesine yardım eder. Kıkırdağın yapısında kondrosit denen hücreler, yarı katı bir zemin maddesi ( matriks) ve fibriller vardır. Ağırlığının %80’i sudur. Kemik doku hariç diğer destek dokulardan daha sert bir dokuya sahip olmasına rağmen bükülebilme ve esneme özelliği vardır. Sinir, kan ve damar içermez. Eklem içindeki sinovya denen dokunun salgıladığı eklem sıvısıyla beslenir. Kıkırdak eklemlerde, kulakta, burunda, boğazda, omurlar arası disklerde ve göğüs kafesinde bulunur. Kıkırdağın üç türü vardır:
1 .Hiyalin kıkırdak:
En sık rastlanan kıkırdak türüdür. Çok az bükülebilir özelliktedir. İçerdiği kollojen fibriller sayesinde basınca karşı çok dirençlidir. Hareketli eklemlerde bulunur. Burun, gırtlak, nefes borusunda da bulunur. Embriyoda tüm iskelet hiyalin kıkırdak tipindedir.
2. Fibröz kıkırdak( fibrokartilaj):
Fibröz kıkırdağın yoğun kıkırdak doku ve hiyalin kıkırdak doku arasında bir dokusu vardır. Sert destek veya yüksek gerilme direnci gereken yerlerde bulunur: Omurgalar arası disklere, kalça ve penis kemiklerinin arasında, tendon ve ligamentlerin kemiklerle birleşme noktalarında bulunur.
3. Elastik Kıkırdak
Elastik kıkırdak sarımsı renkte ve bükülebilir özelliğe sahiptir. Hiyalin kıkırdağa benzer fakat Tip II kolajenin yanı sıra matrise dağılmış elastik lifler içerir. Bu dokusunun sert ama elastik olmasını sağlar. Kulak kepçesinde, gırtlak ve östaki borusunda bulunur.
Tendonlar
Tendon, kasları kemiklere bağlayan sert ve esnek bir fibröz bağ dokusudur. Tendonlar hareketimizi sağlar, kasların ürettiği gücü kemik ve eklemlere iletir. Hareketin en önemli elemanlarındandır.
İlginizi Çekebilir! Nöropazarlama Nedir? Hangi Markalar Nasıl Kullanıyor?
Bağlar
Bağlar yoğun, beyaz ve lifli elastik dokudan oluşan küçük bantlardır. Eklem oluşturmak için kemik uçlarını birbirine bağlarlar. Eklemlerin aşırı hareketini engelleyerek eklemin stabilizasyonunu sağlarlar. Bağlarla tendonların iç yapısı benzerdir. Tendonlar aktif şekilde eklemi hareket ettirmeye çalışırken, bağlar pasif bir şekilde aşırı hareketi engellemeye çalışır.
Eklem
Eklem, iki veya daha fazla kemiği birbirine bağlayan ve hareket yeteneği kazandırmak için kemiklerin birbirine karşı hareket etmesini sağlayan yapılardır. Eklemin üç bölümü vardır: Diartroz, amfiarthroz, sinartroz. Diartroz, iki veya ikide fazla eklem kafası arasında geniş hareket alanına izin verir. Amfiarthroz, harekete biraz izin verir. Sinartroz, çok az harekete izin verir ve taşınmazdır. Eklemler yapısal ve fonksiyonel olmak üzere ikiye ayrılırlar:
Bu Yazımızı Okudunuz Mu! Tıbbi Cihaz Nedir? Pandemide Kullanılan Tıbbi Cihazlar
Yapısal Sınıflandırma: İskelet
- Fibröz Eklemler: Eklemi oluşturan kemikler fibriz doku ile bağlanmıştır. Syndesmosis eklemler dışındaki fibröz eklemler hareketsiz eklemlerdir.
- Kartilaginoz Eklemler: Sınırlı hareket yapabilirler. Eklem yüzleri kıkırdakla kaplıdır.
- Synovial Eklemler: Vücuttaki eklemlerin büyük bir çoğunluğunu oluştururlar. Tam hareketli eklemlerdir.
Fonksiyonel Sınıflandırma: İskelet
Eklemler oynar, yarı oynar ve oynamaz olarak üç tipe ayrılır.
- Oynar Eklemler: Kol ve bacaklardaki eklem türüdür. Klinik açıdan en önemli eklem türüdür. Sinovyal eklemler olarak da adlandırılırlar. Kas ve tendonlar ile aktifliği sağlanır, bağlarla stabilize edilirler, kıkırdak ile desteklenirler ve sinovyal doku tarafından beslenirler.
- Yarı Oynar Eklemler: Omurgayı oluşturan omurların eklemleridir. Hareketleri sınırlıdır.
- Oynamaz Eklemler: Kafatasında bulunan kemiklerin birbirlerine eklendikleri yerlerdeki eklemlerdir. Buradaki eklem yerleri, birbirlerine geçme şeklindedir. Kemikler, girinti ve çıkıntılarla birbirlerine oynayamayacak şekilde eklenmiş haldedirler.
Kas- iskelet sistemimizin yapısı ve fonksiyonları hakkında bilgiler verip incelemeler yapmaya çalıştık.Eğer Yazımızı Beğendiyseniz, Sosyal Medya Hesaplarınızdan Yazımızı Paylaşarak, Bize Destek Olabilirsiniz
Kaynakça:
http://anlasilirdersnotlari.blogspot.com/2015/10/kemiklerinsiniflandirilmasi.html
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nsan_kas-iskelet_sistemi#:~:text=Kas%2Diskelet%20sistemi%20v%C3%BCcuda%20%C5%9Fekil,ba%C4%9Flayan%20di%C4%9Fer%20ba%C4%9F%20dokulardan%20olu%C5%9Fur.
[…] İlginizi Çekebilir! Kas- İskelet Sisteminin Yapısı ve Fonksiyonları […]