Bakteri ve Virüsler; İnsan Gözünün Göremediği Varlıklar

Bugün sizlerle pek çoğumuzun daha ilkokul sıralarında adını duymaya başladığı bakteri ve virüsleri tanıyacağız. Bakteri nedir?Virüs Nedir? Türevleri Nelerdir? Hangi hastalıklarda hangi ilaç kullanılır? gibi bir çok sorunun cevabını bulacağız. Keyifli okumalar…

Bakteri Nedir?

Bakteriler, tek hücreli mikroskobik canlılardır ve çeşitli ortamlarda yaşama özelliğine sahiptir. Bakteriler okyanuslarda, buzullarda, petrolde ve daha çeşitli ortamlarda yaşabilirler.Yani en zor koşullarda bile yaşama özellikleri  vardır. Mantarlardan küçük, fakat virüslerden büyüktürler. İnsanların bakterilerle ilişkileri çeşitlidir ve günümüzün gelişen teknolojisiyle birlikte bu ilişkilerin çeşidi ve sayısı günden güne artmaktadır. Bakteriler insanlara zarar verdiği gibi insanlarla birlikte yaşayarak karşılıklı fayda anlamına gelen ‘’mutualizm’’ ilişkisi de kurabilirler.

Bakterilerin Hücre Yapısı

İlginizi Çekebilir! EMG Nedir? Hangi Durumlarda Kullanılır?

Bakteriler tek hücreli, yani prokaryot mikroskobik canlılardır. Bakterilerin çekirdeği yoktur ve DNA’ları sitoplazmada dağınık halde bulunur. Bakterilerde zarlı organeller bulunmaz, bu nedenle mitokondri veya kloroplastları yoktur. Enerjilerini çeşitli yollardan karşılarlar. Oksijensiz solunum yaparak enerjilerini karşılayan bakterilere “Anaerob” bakteriler, oksijenli solunum yaparak enerjilerini karşılayan bakterilere ise “Aerob” bakteriler denir. Geçici Aerob veya Geçici Anaerob gibi bakteri çeşitleri de bulunmaktadır. Bazı bakterilerde hareket etmelerini sağlayan kuyruğa benzer kamçı ya da yüzeylere tutunmalarını sağlayan pilus adında tüye benzer yapılar bulunur. Bakteriler her türlü ortamda canlılıklarını sürdürebilir. Yaşamak için başka bir canlı hücreye ihtiyaç duymazlar.

Bakterilerin Nasıl Çoğalır? Bakterilerde Üreme

Bakteriler prokaryot olduklarından zarlı organellere sahip değildir. Solunum ve fotosentez yapan bakteri türlerinde hücre zarı, içe doğru kıvrımlar yapar. Bakterilerde solunum ve fotosentez, reaksiyonları için gerekli olan enzimler bu zarlarda bulunur. Bakterilerde üreme olayı eşeysiz ve eşeyli olarak meydana gelir. Eşeysiz üremede DNA’nın eşlenmesinden sonra bakteri ikiye bölünür. Eşeyli üremede ise bir bakteri hücresindeki DNA’nın bir iplikçiği, diğer bakteri hücresine aktarılır. Bu olaya konjugasyon denir. Bu nedenle başlangıçtaki bakteri hücreleri ile eşeyli üreme sonunda meydana gelen bakteri hücreleri, kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.

İlginizi Çekebilir!Endoskopi Nedir? Endoskopi Hakkında Bilgiler

Eşeyli üreme aynı türe ait bakteriler arasında meydana gelir. Bazı bakteriler, çevre şartları uygun olmadığında (kuraklık, aşırısıcak, besinsiz kalma) endospor adı verilen farklı bir yapıya dönüşür. Bakteriler endospora dönüşürken su kaybeder ve metabolizma hızları en düşük seviyeye iner. Çevre şartları normale döndüğünde endospor su alır ve metabolizma hızlanır. Endospor oluşumu, bir üreme şekli değildir. Bakterilerin olumsuz çevre koşullarından korunmasını sağlayan önemli uyum mekanizmalarından biridir.

Bakterilerin küçük ve basit bir yapıya sahip olmaları, aynı zamanda deneysel ortamlarda kolayca değişime uğramaları insanların çeşitli alanlarda fayda sağlayan oldukça önemli özelliklerdir. Bakterilerde bulunan plazmit, bakterilerin çeşitli alanlarda kullanılmasına olanak sağlayan önemli bir yapıdır. Plazmit küçük, kendi kendini kopyalayabilen ve kromozomal DNA’dan fiziksel olarak ayrılmış kromozom dışı DNA’ya verilen isimdir. Yapay plazmitler, rekombinant DNA teknolojisinde ve molekül klonlama gibi önemli alanlarda kullanılır.

Rekombinant DNA teknolojisi kısaca farklı DNA moleküllerinin genetik teknolojiler kullanılmasıyla bölünüp başka DNA molekülleriyle birleştirilme işlemine verilen isimdir. Bu sayede bakteriler farklı işlevler kazanabilir. Bu işlevler sayesinde rekombinant DNA teknolojisi bakterilerin çeşitli ve çok önemli alanlarda kullanılmasına olanak sağlar. Buraya kadar Bakterilerin nasıl çoğaldıklarını yani bakterilerde üreme hakkında bilgi verdik. Hadi bakterilerin hangi alanlarda kullanıldıklarını yazının bir sonraki bölümünde inceleyelim.

Bakteriler Hangi Alanlarda Kullanılır?

Su Arıtımı:

Biyolojik su arıtımı, en çok kullanılan su arıtma yöntemlerinden bir tanesidir. Bakteriler suyun arıtım sürecini su arıtma tesisi gibi küçük alanlarda hızlandırıcır. Çeşitli sebeplerden ötürü bu işlemi doğal bir nehir veya gölde yapmaktan daha iyidir. Bu işlemde genellikle oksijensiz ortamda üreyebilen bakteriler yani ‘’Anaerob’’ bakteriler kullanılır.

Bu Yazımızda İlginizi Çekebilir! Dünya’yı Değiştiren 17 Denklem Ve Anlamları

Yenilebilir Enerji Kaynağı Üretme:

 Bakteriler, en önemli yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan biyoyakıt elde etmek için kullanılmaktadır. Manchester Üniversitesi’nden Profesör Nigel Scrutton ve meslek arkadaşları “Fibroblast Aktivasyon Proteini” (FAP) enzimini bakterilerde modifiye ederek fermantasyon ya da daha farklı çeşitli yollarla propan gazı elde etmeyi başardı. Propan ise çeşitli alanlarda kullanılan bir yakıt olarak bilinmektedir. Yani, bakteriler gelecekte yenilenebilir enerji kaynağı üretiminde çok önemli bir işleve sahip olabilir.

Petrol Kirliliğinin Temizlenmesi:

Bilim insanları petrol kirliliği ile mücadele etmek adına en etkili bakteri türünü bulmak için hala araştırmalara devam ediyor. Dünyanın çeşitli bölgelerinde petrol sızıntısı yaşanan bölgelerde petrol yiyen bakteri türlerinin buralara yerleştiği tespit edildi. Yapay olarak müdahale ise bu bakterilerin toprağa enjekte edilmesiyle yapılıyor fakat buradaki sorun toprağa yerleştirilen bakterilerin toprakta olan diğer bakterilerle rekabete girecek olması. Yerleştirilen bakterilere daha etkili evrimleşme ve gelişmeleri için dışarıdan farklı besinler de verilebiliyor ve buna ‘’biyouyarı’’ deniyor. Bakterilerin ortama çok hızlı uyum sağladığını ve evrimleştiğini biliyoruz bu yüzden petrol kirliliği başlayan yerdeki bakterilerin petrolle beslenecek şekilde evrimleşmesi de oldukça muhtemeldir.

Besin Üretimi:

 Fotosentez temel besin üretim kaynağı denebilir ve bakterilerin de bir kısmı fotosentez yapar. Bu bakterilere fotosentetik bakteriler denir ve klorofil pigmenti kullanarak fotosentez yapar, besin üretirler .Hidrojenle beslenen bakteriler havadaki karbondioksiti insanların kullanabileceği bir besin kaynağı olan proteine dönüştürebiliyor. Yani bakteriler sayesinde havadan protein üretebiliyoruz. Bildiğimiz gibi bitkiler havadaki karbondioksiti besine dönüştürüyor ve bunu fotosentez yoluyla yapıyor fakat bu yeteneği evrimsel süreçte kazanmadılar.

Plastik Kirliliğinin Temizlenmesi:

Bakterilerin bulundukları ortama çok hızlı uyum sağladıklarını ve evrimleşdiklerini söylemiştik. Aynı durum plastik yiyen bakteriler için de geçerli. Şu anda plastik ile beslenen bakteriler bulunmakta ve bilim insanları bu bakteriler üstünde daha verimli hale getirmek için çalışıyor. Bakterilerde plastiği yiyen enzimin modifiye edilmesiyle ilerleyen yıllarda çok daha verimli sonuçlar elde edilecek gibi görünüyor. Plastik doğada çok uzun sürede çözünen ve doğamızı kirleten bir madde ve bu bakteriler bizim için umut kaynağı olabilir.

İlginizi Çekebilir! Pacemaker Nedir? Kalbin Çalışma Hızını Ayarlayan Piller

Bakteriler bu alanlar dışında oldukça küçük olmaları ve hızlı evrimleşmeleri sebebiyle daha birçok alanda kullanılmaktadır. Sera gazlarıyla beslenen bakteriler iklim üzerinde etki gösterirken insan bağırsağında yaşayan bakteriler insanlarla mutualist bir ilişki kurarak fayda sağlar. Kanser tedavisinde bile kullanılan bakterilerin yetenekleri saymakla bitmiyor. Geleceğin anahtarını temsil eden bakteriler kullanılarak şu an yaşadığımız birçok problem çözülebilecek gibi görünüyor ve bilim insanları her geçen gün bu muhteşem canlıların yapabileceği yeni şeyleri keşfetmeye devam ediyor.

Bakteri Hastalıklarında Hangi İlaçlar Kullanılır?

Antibiyotikler kullanılarak bakteriyel enfeksiyonlar TEDAVİ EDİLEBİLİR. Bakteri, tek başına bir hücreden oluşan, yaşayan küçük bir organizmadır ve insan vücudu, hava, su, toprak ve bunun gibi herhangi bir ortamda kendi kendine hayatta kalabilir. Çok hızlı üreyebilir. Antibiyotikler, bakterilerin çoğalmasını engeller.

Bakterilerin Neden Olduğu Bazı Hastalıklar:

Pnömoni

Bakteriyal menenjit

Yara enfeksiyonları

Larenjit ve otitin bazı türleri

Virüs Nedir?

Virüs, sadece diğer organizmaların canlı hücrelerinde çoğalabilen küçük bir enfeksiyon yapıcı ajandır. Virüsler, hayvanlardan ve bitkilere, bakterilerden alglere kadar her türlü yaşam formuna bulaşabilir.

İlginizi Çekebilir! Transistör Nedir? Bilgi Çağının En Önemli İcadı

Günümüzde milyonlarca türü olduğu bilinen virüsler, yeryüzündeki hemen hemen her ekosistemde bulunur ve en çeşitli biyolojik varlıktır. Virüsleri, mikrobiyolojinin bir alt uzmanlığı olan virolojinin konusudur.

Eğer bir virüs enfekte olmuş bir hücrenin içinde veya bir hücreyi enfekte etme sürecinde değilse, bağımsız parçacıklar şeklinde bulunur. Virion olarak da bilinen bu viral partiküller iki veya üç kısımdan oluşur.

DNA ya da RNA’dan yapılan genetik materyal, genetik bilgi taşıyan uzun moleküller; genetik materyali çevreleyen ve koruyan kapsid adı verilen bir protein kılıfı ve bazı durumlarda protein kaplamasını çevreleyen bir lipit zarfı bulunmaktadır. Umarım buraya kadar “virüs nedir?” sorusu hakkında aklınıza takılan sorulara cevap bulabilmişizdir. Peki virüslerin yapısı öğrenmek ister misiniz?

Virüslerin Yapısı

Tüm virüsler temel olarak nüklesik asit (DNA ya da RNA) ve kapsidden (protein kılıf) oluşur. Bu yapıya nükleokapsid adı verilir. Bazı virüslerde virüsü kuşatan bir lipit zarf bulunur. Zarftan dışarıya doğru çıkıntı yapan yapılara glikoprotein birimleri denir. Glikoproteinler, hedef hücre reseptörüne virüsün tutunmasını sağlar. Zarf ile kapsid arasında kalan boşluğa tegument adı verilir ve burada matriks (M) proteinleri bulunur. Matriks proteinlerinin görevi, zarflı virüslerin konak hücreden tomurcuklanarak çıkmasını sağlamaktır.

Virüs parçacıklarının şekilleri basitten çok karmaşık yapılara kadar uzanır. Çoğu virüs, normal mikroskopla görülmek için çok küçük yapıdadır. Ortalama bir virüs, ortalama bir bakterinin yaklaşık bir yüzde biri kadardır. Virüslerin boyutu nanometre cinsinden ölçülür; örneğin grip (influenza A) virüsünün boyutu 80-120 nanomatre boyutundadır. 1 nanometre, bir metrenin milyarda biridir. Yani bu durumda, ortalama bir virüsün çapı, 1 metrenin 10 milyonda biridir.

İlginizi Çekebilir! İskandinav Ülkeleri; Dünyanın En Mutlu Ülkeleri

Virüsler Nasıl Çoğalır? Virüslerde Üreme

Virüslerin çoğalabilmeleri için canlı hücreye gereksinimleri vardır.  Çoğalabilmek için, içine girdikleri hücrenin sentez mekanizmasını, enerjisini ve kimyasal maddelerini kullanırlar.  Konak hücreye kendi kendilerini sentez ettirmek işlemine dayalı olan bu çoğalma şekline replikasyon denir. Virüsler enerji üretemediklerinden çoğalmak için mutlaka canlı hücreye gereksinim gösterirler. Bu nedenle zorunlu hücre içi mikrooganizmalardır. Virüsler, çoğaldıkları zaman binlerce virüs parçacığı oluşur. Virüsler enfekte hücrede viral nükleik asit ve proteinden oluşan yapılara inklüzyon cisimleri denir. Aşağıda bir bakteri hücresine bağlanarak çoğalan bir virüs görülmektedir.

Virüs Hastalıklarında Hangi İlaçlar Kullanılır?

Antibiyotiklerin virüsler üzerine ETKİSİ YOKTUR. Virüsler çok küçüktür ve kendiliklerinden metabolizmaları yoktur. Bu nedenle kendi başlarına üreme yetenekleri yoktur. İçlerine girdikleri hücreleri zorlayarak, adeta, yeni virüs üretmek için kullanırlar. Sonrasında da, konak hücreyi imha ederek hastanın vücudunda hızla çoğalmaya devam ederler.

Virüslerin neden olduğu bazı hastalıklar:

1. Soğuk algınlığı

2. Akut bronşit

3. Grip

4. Larenjit ve otitin pek çok türü

5. Kızamık

6. Kızamıkçık

7. Viral hepatit

8. AIDS

9. Covid19 veya korona virüs

İginizi Çekebilir!Aşı Ve İlaç Nedir? Faz 1, Faz 2, Faz 3, Faz 4 Çalışmaları

Bakteri Ve Virüslerin Farkları

Bu Yazımızı Okudunuz Mu! Yarı İletken Teknolojisi Nedir? Elektronik Cihazlar İçin Önemi

Bakteriler virüslere göre daha kompleks, sert ve ince bir zarla çevrili tek hücreli canlılardır. Kendi kendilerine çoğalabilirler ve bildiğimiz gibi insan vücudunda da yaşamaktadırlar. Bakterilerin çoğalabilmek ve gelişebilmek için canlı hücrelere ihtiyaçları yoktur. Canlı olmayan maddeleri kullanarak çoğalabilirler. Bakterilerin büyük çoğunluğu yararlıdır. Atıkları parçalarlar, vitamin üretirler. Sütü peynire, yoğurda çevirirler. Vücudumuzda yiyecekleri sindirmemize, hastalık yayan mikropları yok etmeye yardımcı olurlar.

Virüsler bakterilere göre çok küçüktürler. Öyle ki en büyük virüs bile en küçük bakteriden daha küçüktür. Sadece protein bir kılıf ve DNA ya da RNA taşıyan bir çekirdekten oluşurlar. Virüsler canlı bir hücreye girmeden yaşayamazlar. Bu özellikleriyle de bakterilerden ayrılırlar. Girdikleri hücrelerin çekirdeklerine kendi kodlarını aktararak hücreyi virüs üretmesi için programlarlar. Yeni virüs üretilince o hücreyi yok ederler. Bu nedenle virüslerin tamamı zararlıdır.

Virüslerin saldırı eğilimleri genellikle bağışıklık sistemi zayıfladığı anda artar. Bu da viral enfeksiyonlara neden olur. Herhangi bir virüs hücreye zarar vermeye başladığı anda hücre tarafından tanınır ve savunma mekanizması geliştirilir. Bu nedenle kızamık, kabakulak, suçiçeği gibi hastalıklara sadece bir kez yakalanılır.

Enfeksiyon hastalık yapıcı bir mikroorganizmanın insan vücuduna girerek herhangi bir organda yaşaması ve çoğalması anlamına gelir. Bazı enfeksiyonlar kendi kendilerine geçerken bazıları için ilaç şarttır. Birçok kişi bir enfeksiyona bakterinin mi yoksa virüsün mü neden olduğunu bilemez. Bu fark çok önemlidir. Çünkü bunu bilmeden doğru tedavi uygulanamaz.

Virütik hastalıklar için aşı kullanılır. Bakteriyel hastalıkların tedavisinde antibiyotik kullanılır. Antibiyotikler bakterileri öldürür ve çoğalmalarını engeller. Enfeksiyona neden olan bakteriler patojeniktirler. Genellikle boğaz, kulak, cilt enfeksiyonları ile menenjit gibi hastalıklara neden olurlar. Antibiyotikler sayesinde günümüzde bakteriyel enfeksiyonlarla mücadele kolaylaşmıştır. Bakteri enfeksiyonlarının ağır seyrettiği ve tedavi edilmezse büyük zararlara yol açtığı bilinmektedir.

Bakteriyel enfeksiyonlar ve viral enfeksiyonların farklılıkları olmasına rağmen, benzerlikleri vardır. Bu nedenle enfeksiyon durumunda profesyonel tıbbi destek şarttır. Antibiyotiklerin bilinçli şekilde, doktor kontrolünde kullanılması hastalıklara karşı savaşmak için çok önemlidir.

Son

Bugün sizlerle beraber “Virüs ve bakteri nedir? Virüslerde ve bakterilerde üreme nasıl olur? Bakteri ve Virüs arasındaki farklar nelerdir? Virüslerin ve bakterilerin sebep olduğu hastalıklar nelerdir?” gibi sorulara cevap bulduk. Antibiyotik ve aşı hangisinin tedavisinde kullanılır.Yapıları nasıldır gibi bir çok konu hakkında fikir sahibi olduk. Covid19 Virüsü ile uğraştığımız bu dönemde umarım eğlenceli ve öğretici bir yazı olmuştur. Sağlıkla kalın bir sonraki yazımızda görüşmek üzere…

Eğer Yazımızı Beğendiyseniz, Sosyal Medya Hesaplarınızdan Yazımızı Paylaşarak, Bize Destek Olabilirsiniz

KAYNAKÇA

http://www.akilciilac.gov.tr/?page_id=1012