Bilgisayarlı Tomografi Nedir? Nasıl Çalışır?

Bu yazımızda bir çok hastalığın teşhisinde önemli bir rol oynayan Bilgisayarlı Tomografi cihazını inceleyeceğiz.Nesiller boyunca cihazın yapısında ne gibi değişiklikler olmuş, görüntüyü nasıl alıyor ve yorumluyor gibi bir çok konuya açıklık getireceğiz.Bilgileneceğiniz ve seveceğiniz bir yazı olması ümidiyle keyifli okumalar…

Bilgisayarlı Tomografi Nedir?

Kişinin vücudunu kesitsel olarak incelemek için kullanılan cihazlardan bir taneside BT(Bilgisayarlı Tomografi)dir.Tomografi  1972 yılında Hounsfield ve Ambrase adında  iki bilim adamı tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır.Bu cihaz teşhis yöntemi olarak X-ışınlarını kullanır. Görüntüleri röntgenden çok daha ayrıntılıdır. X –ışını kullanan diğer sistemlerde olduğu gibi BT’de kişiyi yoğun bir radyasyona maruz bırakır.Kişi bu radyasyondan olumsuz etkilenebilir.

Bilgisayarlı tomografi incelemelerinin büyük bir kısmında kontrast madde kullanılmaktadır. Kontrast madde lezyonları daha görünür hale getirmek amacı ile kullanılmaktadır. Kontrast madde kullanımlarında bir takım reaksiyonlar gelişebilmektedir. Gelişebilecek reaksiyonlar için her an hazır olunmalıdır.

Bilgisayarlı tomografi görüntüyü 3 farklı düzlemden alır bunlar;

1. Sagital(Vertikal)Düzlem:

Vücudu sağ ve sol olmak üzere iki bölüme ayırır.

2.Koronal Düzlem:

Vücudu ön ve arka olmak üzere ikiye ayırır.

3.Aksiyal(Horizontal  Düzlem):

Vücudu alt ve üst olmak üzere ikiye ayırır.BT daha çok bu düzlemi kullanır.Aksiyel aldığı görüntüyü sagital ve koronel  görüntüye bilgisayar yardımı ile çevirir.

Bilgisayarlı Tomografi Bileşenleri

İginizi Çekebilir!Aşı Ve İlaç Nedir? Faz 1, Faz 2, Faz 3, Faz 4 Çalışmaları

1. Gantri(Gantry)

• BT cihazının ilk ve en önemli bileşeni olan Gantri basit olarak ifade edilirse dönen bir halkadır. Bu halkanın bir ucunda gelişmiş ve yüksek kapasiteli bir X ışını tüpü, tam zıt ucunda ise X ışını tüpünden gelen ışınları algılayabilcek bir dedektör bulunur.
• Gantri(Gantry) belirli bir hızda dönerek ve belirli periyotlarla ışın göndererek dedektörden sinyalleri alır ve görüntülerini oluşturmak üzere kabinetlere gönderir.
• 360 derece dönerek 1 dönüşte birden fazla kesitsel görüntü alabilir.

2.Kabinetler

• Gantri ‘nin devir daim sürekliliğini sağlayan komponentleri taşır.Bunun yanında görüntü bilgisayarı ile GANTRY arasındaki veri akışı için arayüzünü oluşturur.
• Kabinetlerde GANTRY’nin hareketi ve çalışma periyodu için kontrol kartları,BT cihazına güç sağlayan kaynakların kontrol kartları bulunur.

3.Görüntü İşleme ve Operatör Bilgisayarları

• Aldıkları sayısala çevrilmiş görüntü sinyallerinden görüntüleri oluşturmak için çok hızlı çalışan bilgisayarlardan oluşur.
• Hasta içerideyken dışarıda görüntü görülür.

4.Hasta Masası

Hasta masası Gantri(Gantry) içerisine hastanın girmesini sağlayarak çekime yardımcı olur.

Bilgisayarlı Tomografi Kullanılarak İşlemler

• Kafa içi incelemelerde özellikle kafaiçi, kanamalarında BT ilk başvurulan yöntemdir.
• Toraks ve batın görüntülemelerde kullanım alanı çok geniştir. Bu bölgelerde kitle var ise sınırları ve çevreye yayılmaları görüntülenebilmektedir.

• BT anjiografi ile damar içi darlıklar gösterilebilir.

• Orta kulak içi kemikçiklerin ve yumuşak dokuların incelenmesi yapılır.
• Sinüslerin incelenmesinde ilk olarak tercih edilir.
• Omurgada hem kemiklerin hem de disk gibi yumuşak dokuların incelenmesini sağladığı için özellikle bel fıtıklarında önemli yeri vardır.
• Radyoterapi planlanması da BT ile yapılır.

Bu Yazımızı Da Okumalısınız!İnovasyon Etkili Bir Stratejinin Oyunu Mudur?

Bilgisayarlı Tomografi (BT) Nasıl Çekilir?

• Bilgisayarlı Tomografi işlemi yapılmadan birkaç saat önce yeme ve içme bırakılmalıdır.
• Giysilerin bir kısmı veya tamamı çıkartılarak hastane önlüğü giyilmektedir. Bu sırada görüntü kalitesini engelleyebilecek kemer, mücevher, piercing, saç tokası, takma diş ve gözlük gibi metal nesneleri çıkartılır.
• Tomografi işlemi sırasında hasta masada yatmaktadır.
• Bilgisayarlı Tomografi işlemi sırasında hasta hareket etmeyeceği için rahat bir pozisyonda olması önemlidir. Görüntüleme sırasında hastanın hareket etmesi elde edilecek görüntülerin netliğinde sorun yaratabilmektedir. Bu yüzden işlem sırasında görüntülerin daha net olması için hastanın nefesini tutması istenebilir.

• Hastanın rahat etmesi için köpüklü yastık ve kayışlar kullanılabilir.
• Tomografi görüntülemesi sırasında makineden sesler gelebilmektedir. Hastanın üzerinde bulunduğu masa görüntüleme sırasında küçük hareketler edebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi işlemi sırasında hasta odada yalnız kalmaktadır. Ancak radyoloji uzmanının hastayı görebileceği, dinleyebileceği ve konuşabileceği sistem bulunmaktadır.

Bilgisayarlı Tomografi Yönteminin Tarihsel Gelişimi

Bilgisayarlı tomografi ile ilgili ilk başarılı klinik uygulamalar 1967 yılında Hausfield tarafından gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde ilk kullanımı 1976 yılında Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde gerçekleştirilmiştir.

Bilgisayarlı tomografi sürekli gelişim göstermektedir. Bu gelişim ve değişimleri 1.2.3,4ve 5. Jenerasyonlar olarak toplamak mümkündür. Birinci ve ikinci jenerasyon cihazlar artık kullanılmamaktadır.

Birinci jenerasyon cihazlar 

• Tek dedektör bulunmaktadır.
• X ışınları, çubuk şeklinde dizilmiştir.
• Bu jenerasyondaki cihazlar, tüp ve dedektör hasta çevresinde doğrusal bir çizgi boyunca birbirini görecek şekilde hareket ederken tarama yapar. 

İkinci Jenerasyon Cihazlar 

• Üç dedektör bulunmaktadır.
• Üç tane de x-ışını demeti,  yelpaze gibi genişletilmiştir.
• Daha hızlı tarama zamanı elde etmenin yanı sıra aynı anatomik oluşumun birden fazla dedektörce izlenmesi sayesinde ayrıntıda artış sağlanmıştır.

İlginizi Çekebilir!Da Vinci Robotik Cerrahi Nedir? Çalışma Prensibi

Üçüncü jenerasyon cihazlar

• Işın demetinin karşısında,ok sayıda (300-600 adet) dedektör vardır.
• X-ışını demeti yelpaze şeklindedir.
• X ışını demeti ve dedektörler hasta etrafında birbirleri ile koordineli olarak 360 derecelik bir dönüş yapar.
• Birinci ve ikinci jenerasyon cihazlarda sadece beyin incelemeleri yapılırken üçüncü jenerasyon cihazlarda tüm vücut incelemeleri yapılır.
• Bu cihazların 360 derecelik bir dönüş yapması kesit alma süresini(5 saniye) düşürmüş kesit sayısını artırmıştır.

Dördüncü jenerasyon cihazlar 

• GANTRY boşluğunu 360 derece çevreleyen çok sayıda dedektör kullanır.
• Bu cihazlarda dedektörler sabittir ve hasta çevresinde sadece x ışını tüpü döner.
• Dördüncü jenerasyon cihazlarda, kesit alım süresi 1-2 saniye düzeylerine
  indirgenmiştir.

Beşinci jenerasyon cihazlar 

• Bu cihazlarda tüp ve dedektör hareketi ortadan kaldırılmıştır.
• GANTRY çok büyük bir x-ışını tüpü haline getirilmiştir.
• Katottan çıkan elektron demeti, anota doğru giderken hasta etrafında çok kısa bir süre dönerek x ışını üretilir.

Günümüzde teorikte kalıp kullanılmamaktadır.

Bu yazımızda sizlere Bilgisayarlı Tomografi cihazı hakkında bilgi verdik.Umarım severek okursunuz.Sorularınızı yorum olarak yazabilirsiniz.Sağlıklı günler… LEVTEMS

KAYNAKÇA

http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Bilgisayarl%C4%B1%20Tomografi%20Cihazlar%C4%B1.pdf